Metody

PNF czyli proprioceptive neuromuscular facilitation, albo inaczej: proprioceptywne neurotorowanie. Spokojnie, to tylko strasznie brzmi! Ta metoda wykorzystuje skomplikowane wzorce ruchu, poprzez które informacje trafiają do mózgu. W efekcie odtwarza się lub poprawia kontrolę motoryczną (ruchową). Do terapii wykorzystuje się silniejsze partie ciała, przenosząc pobudzenie na te słabsze. Procesowi uczenia się ruchu towarzyszą bodźce oddziałujące na wiele zmysłów. Stosuje się rozmaite techniki, odpowiednie do potrzeb pacjenta.

Uczenie się ruchu jest w tej metodzie traktowane jako odzyskiwanie umiejętności utraconych; odwzorowuje się (np. w ćwiczeniach na materacu) proces rozwoju ruchowego we wczesnym dzieciństwie. Wykorzystuje się też ruchy naturalne, odpowiadające tym wykonywanym w życiu codziennym przez osoby zdrowe. Jest to więc terapia funkcjonalna, otwarta na indywidualne potrzeby chorego. Uczy się go samoobsługi z wykorzystaniem przedmiotów i sprzętów, które są mu niezbędne na co dzień. Koncepcja PNF powstała w 1946 r. jako dzieło neurofizjologa Hermana Kabata i fizjoterapeutki Margaret Knott. Obecnie znajduje szerokie zastosowanie, nie tylko u pacjentów leczonych neurologicznie, lecz także np. w ortopedii czy pediatrii. Terapia – bezbolesna, bezpieczna i bardzo efektywna – od początku stawia przed chorym zadania możliwe do wykonania, co buduje u niego wiarę we własne możliwości i w sens samych ćwiczeń.

Bobath dla dorosłych metoda stworzona przez Bertę i Karela Bobathów w połowie XX w., dzięki swej otwartości stale się rozwija. W rezultacie, mimo niezmiennych założeń, pozostaje najważniejszą koncepcją w pracy z dysfunkcjami neurologicznymi. Obejmuje badanie i terapię pacjentów z zaburzeniami napięcia, ruchu i funkcji wynikających z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Terapia jest zindywidualizowana i ukierunkowana na cel funkcjonalny – konkretną czynność dnia codziennego.

Najważniejsze założenia to:

  • użycie kluczowych punktów kontroli motorycznej np. miednicy, tułowia,
  • facylitacja czyli wspomaganie ruchu,
  • inhibicja czyli hamowanie nieprawidłowych odruchów,
  • znormalizowanie napięcia mięśni,
  • staranie o kontrolę postawy,
  • wykorzystanie nabytych w toku terapii umiejętności w życiu codziennym.

Terapia jest bezbolesna. Jednocześnie, jako prowadzona w trybie „24/7”, wymaga edukacji otoczenia co do prawidłowego postępowania z chorym. Jest to konieczne, ponieważ terapia bazuje na zjawisku neuroplastyczności; określone zasady trzeba stosować przez cały czas, aby poddawać odpowiedniej stymulacji układ nerwowy po stronie uszkodzonej.

Terapeuta diagnozuje źródła problemów pacjenta na płaszczyznach budowy oraz aktywności ciała. Punktem wyjścia dla terapii stają się te funkcje, z którymi chory nie ma problemów. Wdrażając ruch fizjologiczny, pomaga się mu w uzyskaniu samodzielności, przy czym ważna jest jakość przyswajanych ruchów oraz ich zgodność z fizjologią. Terapeuta dąży też do przywrócenia poprawnego napięcia mięśni i aktywacji strony porażonej. Terapia metodą Bobath jest uniwersalna – dotyczy różnych chorób czy urazów, różnych sfer fizycznego funkcjonowania pacjentów, stosowana jest wobec różnych grup chorych. Terapię wdraża się jak najszybciej, aby zmiany patologiczne nie zdążyły się utrwalić i wpłynąć negatywnie na inne części ciała.

Stymulacja bazalna (czyli: od podstaw), koncepcja niemieckiego profesora Andreasa Fröhlicha, stosowana jest od lat 70. XX w. Autor terapii wskazał zasadnicze „punkty” terapii – jak postrzeganie, ruch czy doświadczenia społeczne – dzięki którym terapeuta „schodzi na poziom pacjenta”. Stymulacja bazalna przeznaczona jest dla osób w różnym wieku dotkniętych głęboką niepełnosprawnością, w tym intelektualną, oraz stanami zaburzeń świadomości, takimi jak zespół zamknięcia, stan śpiączki, stan wegetatywny, stan minimalnej świadomości czy stan śmierci klinicznej. Osoby w takich stanach nie mogą komunikować się z otoczeniem, a poznają je – w bardzo ograniczonym zakresie – głównie poprzez bliski kontakt cielesny i zmysłowy. Terapia ma za zadanie w jak największym stopniu pobudzać rozwój. Stymulacja bazalna może poprawić samopoczucie pacjenta, nawet przy minimum aktywności pomagając mu postrzegać siebie jako osobę aktywną. Pozycje bazalne w bezpieczny sposób poszerzają odczuwanie własnego ciała, łagodzą bóle, zmniejszają patologię ruchu, przeciwdziałają powstawaniu odleżyn etc.

Stymulacja ma stworzyć „bazę” dla rozwoju pacjenta poprzez „powrót” do jego najwcześniejszych doznań. Wszyscy bowiem doświadczaliśmy różnych rodzajów stymulacji – m.in. somatycznej, wibracyjnej, westybularnej czyli przedsionkowej – w okresie płodowym, jednak po urodzeniu osoby głęboko niepełnosprawne doświadczają ich w zbyt małym stopniu. W ramach terapii tworzy się więc dla chorego niszę bazalną, czyli bezpieczne miejsce dla doświadczeń bazalnych; wykorzystuje się przy tym do właściwego ułożenia ciała materace miękkie lub twarde, banany terapeutyczne, poduszki i rogale bazalne, kliny itp. Pacjentowi oferuje się świat bazalny, czyli przedmioty umożliwiające doświadczanie różnych wrażeń zmysłowych oraz własną aktywność, np. dzwonki, szklane kulki czy korale.

Integracja sensoryczna

Kinesiology taping (kinesiotaping, plastrowanie dynamiczne, KT), wynaleziony przez dr. Kenzo Kase z Japonii, jest stosunkowo nową metodą, stosowaną zarówno terapeutycznie, jak i profilaktycznie. Polega na aplikowaniu specjalnych, elastycznych plastrów/taśm/tejpów (kinesiology tape), które stają się dla ciała źródłem bodźców mechanicznych: zmniejszają, stabilizują lub zwiększają napięcie mięśniowe. Plastry te – niekrępujące ruchów, przepuszczalne dla powietrza i wody – stosuje się w sporcie, w turystyce górskiej, ale także w rehabilitacji osób dorosłych i dzieci, w tym niemowląt. Sportowcom KT przydaje się do ochrony mięśni i stawów przed urazami w trakcie treningu. Taśmy swą elastycznością przypominają ludzką skórę (składnikami bywają m.in. bawełna i elastan), nie powodują odparzeń. Aplikuje się je np. osobom z problemami ortopedycznymi, neurologicznymi, kobietom w ciąży lub po porodzie, przy leczeniu krwiaków i obrzęków limfatycznych. W rehabilitacji dzieci pomagają korygować wady postawy i regulować napięcie mięśniowe. Metoda KT jest dość skuteczna i bardzo bezpieczna. Przed nałożeniem taśmy układ mięśniowo-powięziowy pacjenta powinien być zdiagnozowany przez doświadczonego fizjoterapeutę. Wyróżnia się mięśniową, powięziową lub więzadłową aplikację plastra, może on działać funkcjonalnie lub korekcyjnie.KT przydaje się m.in. w sytuacji naderwania mięśni czy więzadeł, naciągnięcia mięśni, dyskopatii, choroby zwyrodnieniowej stawów.